Hona zein den tragedia shakespearetar eta komedia txe-khovtar baten arteko alde nagusia: Shakespeareren tragedia baten amaieran agertokia gorpuz betea dagoela, pertsonaia hilez, eta beharbada justizia nagusitu da, beharbada. Txekhoven antzezlan baten bukaeran, jende guztia desilusionatua dago, guztiz joa, atsekabetua, adoregabetua; baina bizirik. Eta nik bizitza osoan sinetsi izan dut borroka egin behar genukeela, ez gatazka baten amaiera zoriontsu bat izateko –gatazken amaiera zoriontsuetan ez dut nik sinesten–, soluzio txekhovtar bat izateko baizik.

–––––––––––––––––
Y gwahaniaeth pennaf rhwng trasiedi gan Shakespeare a chomedi gan Tsiechof yw bod y llwyfan, ar ddiwedd trasiedi gan Shakespeare, yn gelanedd i gyd ac, efallai, fod cyfiawnder wedi ennill y dydd, efallai. Ar ddiwedd drama gan Tsiechof, y mae pawb yn siomedig, wedi torri eu calonnau, wedi eu dryllio, a’u dadrithio, ond yn fyw. A bûm yn credu ar hyd f’oes y dylem ni ymlafnio, nid am ddiweddglo hapus i bob gwrthdaro – nid wyf yn credu mewn diweddglo hapus ar gyfer gwrthdaro –, ond am ddatrysiad Tsiechofaidd.

–––––––––––––––––
La principal diferencia entre una tragedia de Shakespeare y una comedia de Chejov es que al finalizar una tragedia de Shakespeare el escenario está cubierto de cadáveres y quizás –solo quizás– se haya impuesto la justicia. Al término de una comedia de Chejov, todo el mundo está decepcionado, afligido, derrotado o desencantado, pero vivo. Y toda mi vida he pensado que deberíamos luchar no por un final feliz del conflicto –nunca he creído en los finales felices de los conflictos–, sino por una solución chejoviana.

Amos Oz

Txanpi ez dago konforme etxean familiarekin. Ez dago konforme eskolan irakasle eta ikaskideekin. Hitz batean, ez dago konforme. Laguna egin du hondartzan eta badoa etxetik. Madrilera, hegoaldera, lagun berrietara... Hegoalde horretan: itsasoa. Bidaian, besteak beste, UB-40-ren musika lagun izango du.

Kalera irten, egunero irteten ginen, are alargundu osteko neguan eta udaberri euritsu hartan. Gorrik buru belarri sinesten du onuragarria dela kalera irtetea, onuragarri ibiltzea eta, era berean, jendea ikustea, gure etxean egunero bisitaren bat bagenuen ere. Hori bai, protesta egiten zuen euria zen bakoitzean.Gero esango dute adinarekin itzali egiten direla grinak, ahuldu. Normalean, jendeak zahartzaroari buruz hitz egiten duenean, berari gertatzen zaiona orokortzen du edo, bestela, jaiotza agiriak bizitza osoa gobernatu behar balu bezala jarduten du. Zaharregia zara bizitza berri bati ekiteko, esan zidan semeak eta gorrotoa gorde zalea ez banaiz ere, ez dut oraindik esaldia ahaztu. Esan dezaket, nire kasuan, gaztetan nituen grina eskasak itzali egin direla eta hori, niretzat, zahartzaroaren abantailetako bat da. Gorri, ordea, esango nuke, zenbat eta zaharrago, orduan eta grinatsuago dela edo hori esaten dit, behintzat berez gezurtia den memoriak.

Salir, salíamos a diario, incluso durante el invierno que siguió a mi viudedad y la lluviosa primavera que le sucedió. Gorri confiaba a pie juntillas en lo saludable que era salir, caminar y, de paso, relacionarnos, ver gente, aunque prácticamente todos los días teníamos alguna visita en casa. Eso sí, cada vez que llovía había que aguantar sus quejas. Luego dirán que con la edad se va apagando, debilitando, la pasión. Normalmente, cuando la gente habla de la vejez generaliza a partir de sus propias experiencias o, si no, lo hace como si el certificado de nacimiento condicionara toda su existencia. Eres demasiado mayor para empezar una nueva vida, me había dicho mi hijo y, aunque no soy rencorosa, la frasecita todavía no se me ha olvidado. En mi caso se puede decir que las escasas inquietudes que pude tener de joven se han extinguido, y que esa es una de las ventajas que tiene la vejez para mí. En el caso de Gorri, con los años se ha vuelto cada vez más activa e impaciente, o al menos eso me dice la memoria, que ya se sabe, es propensa a falsear la realidad.

Alargun gelditu den berrogei urte inguruko gizonezkoa du nobelak protagonista. Luis itsasgizona da, eta munduko beste muturrera eraman ohi zuen maiz bere itsasontziak; halakoetan, askotan gertatzen zitzaion astuna denbora, eta ohituta zegoen whisky zangada batzuk hartzen. Oporraldi batean, baina, maitasunak ekarritako erabakiak hartu beharrean egokitu da Luis. Maite, hogeita hamar urte inguruan dabilen neskalagun berria, senarrak edariari zion atxikimendu larriarengatik dago bananduta. Bataren tragotxo bat baino ez, eta bestearen whisky tanta baten usaina ezin jasana direla-eta, leize sakona zabalduko da maitemindu berrien artean. Luisen bizitza luze eta ohitura zaharrek estropezu egingo dute Maiteren erabakiarekin, oso argi ikusten baitu hark inola ere nahi ez duena.

Aspaldi honetan eleberriak argitaratu gabe egon ondoren, Koaderno Gorria aurkeztu digu Arantxa Urretabizkaiak. Arrazoi politikoak tarteko zirela, emakume bat bere senar eta umeak utzi beharrean aurkitu da. Hasiera batean distantziak baizik ez zuen bereizten familia. Halako batean, ordea, senarra eta umeak erabat desagertu zaizkio bizitzatik. Ez du hurrengo zazpi urteetan haien paraderoaren berririk izango. Une horretantxe irudika genezake eleberriaren abiapuntua: nola iritsi umeekin harremanak izatera, nola ikusi oraindik umeek gogoan duten ala amaordekoak bete duen osorik haren lekua... Horretarako bidali du Venezuelara mezularia, eta haren eskuetan jarri Koaderno Gorria. Bi planotan dago antolatuta eleberri hau: mezulariaren ikerketa eta mugimenduak, batetik, eta amaren oroitzapena erabat estali ez zedin amak berak idatzitako aitormena, bestetik. Koaderno gorri hau primeran antolatu eta soluzionatutako eleberri hunkigarria da.