Neoliberalismoaren aurkako borrokan ezkerrak azken urteotan izan dituen porrotak abiapuntu bezala hartuz, liburu honek beste bide, alternatiba eta pentsakera desberdinak esploratzen ditu, zentzurik zabalenean, impasse ezkertiar horretatik ateratzeko. Hiru hipotesi elkar lotzen ditu horretarako saio honek. Lehenik, ez dagoela globalizazio bakar bat, baizik eta globalizazioak daudela, lekuan lekuko globalizazio anitzak, eta bertatik globalizazioa esplikatzeko zailtasunak. Bigarrenik, globalizazioak historikoki esplikatzeko biderik egokiena Erdi Arora jotzea dela, bertan bi momentu bereziz: lehena, inperio erromatarraren erortzeak sortu zuen momentu barbaro eta anitza, eta, bigarrena, geroago feudalismo aristokratiko eta elitistari leku egin ziona: egun, bi Erdi Aro horien atean geundeke eta geroaldi gertuan erabakiko da bietatik zeinek indar hartuko duen. Hirugarrenik eta azkenik, geroa ezin dugula era bateratu batean pentsatu, Hegelengandik Fukuyamarengana egin den bezala, ez baitago unibertsaltasunik geroan; ondorioz, Iraultzaren kontzeptua (Marx) edota politika bakarraren ideia (Nazio Batuak, Gobernu globala…) abandonatu behar ditugu, eta aristokrazia feudalaren eta heterogeneotasun barbaroaren arteko talkan sortuko den historia eta politika futuroa garatu eta pentsatu behar ditugu, bateratze edo unibertsalizazio proiektu oro abandonatuz. Liburuak horretarako, sexua, desira, filosofia, sukaldaritza, EBeko krisia, populismoa, blockbuster filmak, Lenin, ekologiaren ezintasuna, eliteen ideologiaren arrakasta, salbuespen estatua, errealitate showak, konfuzionismo kapitalista, kontsumoaren dinamika eta ezkontza homosexualak aztertzen ditu, besteren artean, beti ere oin bat Euskal Herrian.

“Literatura unibertsala” Batxilergoko lehen urteko hautazko irakasgairako prestatu dugun liburu honek hiru helburu nagusi dauzka: literatura unibertsalaren bilakaera oparo eta ulergarria eskaini; mugimendu horiek ondo aukeratutako testu antologia egoki eta atseginez hornitu; eta testu antología horretaz baliatzeko galdera, iradokizun eta jarduera didaktiko ugari proposatu. Horregatik guztiagatik, tresna lagungarria izan nahiko luke liburu honek, bai irakasleak literatura unibertsalaren nondik-norakoak azaltzeko, baita ikasle gazteak ulertu eta irakurtzera bultzatzeko ere.
Literaturaren irakaskuntzan gaur egun indarrean dagoen metodologia geure eginez, disziplinen arteko harremanak azaleratu ditugu, zinemari,musikari, pinturari edo zientziari erreferentziak eginez, besteak beste. Euskal literaturaren erreferentziak ere aurkituko ditu irakurleak han eta hemen.
Beraz, liburuaren oinarrian bi asmo biltzen dira: literaturaren ikuspegi sendoa eskaintzea, hau da, literatura dokumentu kultural eta historikotzat hartzen duena, eta aldi berean, irakurzaletasuna sustatzeko ahalegin atsegina gertatzea. Bi alderdiok ondo ezkontzen dira liburuan, eta erraz asmatuko du irakasleak une bakoitzean komeni diren baliabide eta iradokizunak proposatzen: testu hau aukeratu eta beste hura ez, jarduera didaktiko honek ikasleak beste hark baino ziurrago akuilatuko dituela ikusi, honako erreferentzia gunea gertuago legokeela ikasleengandik...
Bihoakizu, beraz, liburu antzera luzatzen dizugun irakurketa proposamen hau. Seguru gaude, zuk ere aurkituko dituzula hasieratik liluratuko zaituzten idazle eta obrak.

Hilerria okupatzeko deia egiten duen txabola auzoko buruzagi zapuztua, ihesi doakion biziari esku eskuinaz ozta heltzen dion bulegari koitadua, bere lorategian agertu den esku ebakiaren jabearen bila dabilen etxejabe aberatsa, bere marrazkiekin herritarren debozioa pizten duen orratzain gutxietsia, familiaren borondatearen kontra ilargirako bidaia prestatzen diharduen senar goranahia… Horiek eta horrelakoak dira, besteak beste, ipuinotako protagonistak: onberak, fidakorrak, etsi onekoak, erdipurdikoak gehienak; bizimodu arrunteko jende arrunta, halako batean egunerokotasunaren arruntasuna urratzen duen gertaera ezohiko edo ustekabekoren bati aurre egin beharrean suertatzen dena. Eta horiek eta horrelakoak ipuin antologia honetako istorioak, errealitateari ertz berriak ateratzen dizkioten kontakizunak, umore eta ironiaz albainduak, muturrekoak, muturreko egoeran ezagutzen baita ondoen giza izatearen muina.

“Non nengoen eta zertan nenbilen ni zure adinean?”: galdera horrentzako erantzuna saiatuz, alabari igorritako gutun batekin abiatzen du Juan Gorostidik izkribu hau, noiz eta 2011ko udazkenean, ETAk bere “jarduera armatua behin betiko amaitzearen erabakia” plazaratu zuen biharamunean. “Telebistako saioetan edo kazetarien berrietan aurkituko ez duzun historia bat kontatu behar dizut”, zuzentzen zaio, aspaldian atzendutako gogoetaren unea zabaltzen zelakoan. Galdera horrek 1974 eta 1982 urte bitarteko tartera eraman dute egilea liburuaren lehen erdian. Formazio eta bizipen bortitzen aro hura tupustean amaitu zen, Lemoizko zentralaren aurkako mugimenduaren porrotarekin, eta barne-erbesteratze luze bati atea zabaldu zion.

Memoria eta testigantzatik haratago, erabateko gaurkotasuna duten gaien inguruko gogoetaz dago hornitua liburua, “beranduegi eta berriro hitzik gabe geratu baino lehen” egungo erronka etiko eta politikoei ezohiko begiratua luzatzen zaie bertan. Lerrokatze sektarioez eta akademikoez landa, hainbat baliabide kontzeptual eskaintzen zaizkigu, erreferentziazko pentsalariekin elkarrizketan: suplantazioa, sekularizazioa, errepikapena, masokismoa, autonomia edo fetitxismoa, besteak beste.

Euskal paisaia industrial suntsitu baten erdian Guggenheimen lilurara errenditzeko egunero errepikatzen zaigun honetan, gonbidapen deseroso bat aurkituko dugu liburu honen lerroetan: ezkutuan gelditu den Lemoizko zentralaren oskolera begirada zuzentzeko eta Kafkaren Legearen aurrean paratzeko.

Inesa de Otadui y Olazaran es la historia y el diálogo de una mujer con su tiempo. A través de las diez cartas que Inesa escribe a su hermano desde Oñati, cartas que tienen mucho de confesión, ahondamos en el interior de la protagonista hasta conocer sus sentimientos más íntimos. La novela es una historia de amor, de misterio y de realización personal. La danza será la gran pasión de esta heroína de finales del siglo XVIII, siglo de Las Luces, de La Razón, pero también antesala de la Revolución Francesa. En ese marco histórico transcurre la vida de Inesa de Otadui. Pronto aprenderá que es necesario luchar por aquello que amamos y que aún queda mucho camino por recorrer para que los principios de Libertad, Igualdad y Fraternidad, grandes logros de ese siglo, alcancen también a las mujeres. Oñati, Bergara, Arretxabaleta, Baiona y San Sebastián son los escenarios en los que transcurre la novela. El conde de Peñaflorida, Xabier de Munibe y Areizaga y Los Caballeritos de Azkoitia conforman su trasfondo histórico. Tampoco faltan ecos de la matxinada de 1766. Pero, además, la novela es un juego sobre el valor de la imaginación y la creación como baluartes de nuestras vidas. Inesa de Otadui y Olazaran trasciende el tiempo y el espacio de su vida para llegar hasta nuestros días e interrogar al lector actual con sus dudas y reflexiones.

Italo Sicilianok 1934an Villoni buruzko obra garrantzitsu batean dio Villon “Frantziako poeta lirikorik handiena” dela. Hori esatean, segur aski, gaurko adieran hartzen du “liriko” hitza, poeta lirikoa, gaur, bere sentimendu pertsonalak kantatzen dituena baita, poemetan bere burua, bere pena-pozak, bere pasio oldarraldiak edo bizitzak ematen dizkion etsipenak agertzen dituena. Villonek halako bizi salbuespenekoa izan ez balu, estropezuz eta erori-jaikiz betea, ez zen ezagutzen dugun poeta bihurtuko eta ez zuen gizonen oroimenean halako aztarna sakona utziko. Obra osoa du Villonek bere bizitzako abenturez eta desbenturez betea, noiz ageri-agerian aipatzen dituela, noiz hitz erdiz eta alusio belatuen bidez. Villonen obran lirismoa eta arrunkeria, Ama Birjinarekiko eraspena eta amodioa, fede sakona eta ezmoraltasun gordina nahasten dira; ahaltsuei oldartzen zaie, miseria-lagunekiko samurtasuna adierazten du eta, aldian aldian, malenkoniatsu eta isekari, gozo eta mendekari ere agertzen da.

En un centro de jubilados ayer vi
dos abuelitos agarrados de la mano.
Se miraban.

Pensé en el valor de una moneda de dos euros
y después
en dos monedas de un euro,
separadas.

Comprendí la soledad
de los conjuntos disjuntos.
La infinita lejanía de dos puntos
contiguos en la recta.
También el sentido
y la alegría de la suma.

Izenik gabeko lurrek, lepoek, basoek eta hiriek badute izenik. Mendiko mapetan agertzen dira izenok, historia liburuetan, baita errealitatearen eta fantasiaren arteko eremu lausoan ere. Beraz, irakurle, lasai ekin diezaiokezu lurralde horietara doan kaminoari, bidean barrena hainbat gizaki, otso eta bele igaro baita dagoeneko. Aitzindariak, heretikoak, soldaduak, igarleak eta espioiak dabiltza hara eta hona. Denak izango dituzu lagun geografia berezi hauetan. Eurek erakutsiko dizute, besteak beste, urrearen bailaran eta desertu gorrian amaitzen den bidea. Baina ez iezaiezu galdetu nola egin behar den atzera itzultzeko. Begietan antzematen baitzaie jakin nahi ez zenuen egia, alajaina, buelta hartzeko unean bertan lainotzen direla lekuen izenak.

El diecinueve de julio del 2012 no fue un día cualquiera en la vida de la protagonista del libro. Ese día cambió su vida: a la mujer del narrador le diagnostican un cáncer de páncreas. La vida perderá en adelante la sabia fluidez de la cotidianeidad para, a cambio, pasar a formar parte del mundo de los enfermos, reino todavía desconocido, de contornos poco claros y pálidas certezas. Es ahí donde surge “Tú”, en ese tránsito brutal de una existencia a otra que viene sentenciada por el diagnóstico fatal. Así, dictamen en mano -”la ramita dorada” que dirían los clásicos, como requisito imprescindible a la hora de adentrarse en el reino de las sombras- emprende el viaje hacia una nueva vida discreta en su sencillez, si acaso no menos intensa y apasionada que la anterior, aunque siempre vulnerable a la tristeza y el abatimiento.
Son numerosos los personajes y relatos con los que se cruza el narrador a medida que transita las galerías del sufrimiento de los pacientes: La montaña mágica de Thomas Mann, La peste de Albert Camus o los libros de Susan Sontag. También sus protagonistas fueron enfermos, pacientes y habitantes del mismo reino doliente. A todos ellos se unirán doctores y enfermeras, así como amigos entrañables que, como el cantautor y poeta Xabier Lete, tuvieron que ascender en más de una ocasión a esa pequeña colina, ya familiar, que alberga las esperanzas y las desdichas de sus moradores. Con todos ellos la novela cobrará una nueva dimensión.
Las pequeñas alegrías y esperanzas, así como las lágrimas que asoman a los ojos de su mujer, ocuparán las horas y los días del narrador. Pero ¿no estaba recogido en los salmos que Dios conservaba todas nuestras lágrimas? Cuando nos acomete la duda de que quizás las nuestras no trasciendan los umbrales de este pequeño rincón del mundo, nos queda el consuelo de la literatura.
El libro ahonda en el otoño de nuestra vidas, animado por una lucha ejemplar por la vida y la esperanza.

“ETAtik irteteko ausartago behar da izan ETAn sartzeko baino”. “Aitortu beharko da gertatutakoak ez zuela gertatu behar, bidegabea izan dela”. Hauek dira irakurleak liburu honetan aurkituko dituen esaldietako batzuk. ETAko preso disidenteek esandakoak dira, eta beren iraganeko ekintzak kritikatuz argi uzten dute liburu honetan beren autokritika sakona dela, jabetzen direla biktimengan eta euskal gizartean eragin zuten minaz, eta garbi erakusten dute zer konplexua izan den militatu zuten talde armatuarekin haustea eta bake giroan gizartea eraikitzeko aukerari leihoak zabaltzea.
Hogeita hamarren bat preso dira organizazio armatutik askatu eta indarkeria baztertu zutenak, gainera ETAren eta bereziki beren ekintzek eragin zuten min bidegabea aitortu eta biktimen erreparazioa onartu dute. Zutabe sendo hauen gainean eraikitako konpromiso pertsonalen dinamika honi deitu zaio “Langraiz bidea” eta beraren ondorioz, indarkeriaren bukaera prozesuan eredu edo erreferentzia bilakatu dira Euskadin. Erreferentzia izan dira, halaber, indarkeriazko aro luzean hondatutako elkarbizitza berreraikitzeko bidean.
Espetxeratuta egotetik datozen zailtasunak begien bistakoak dira, eta beren urrats ausart horrek eragin zuen jazarpenak eta gizarte estigmatizazioak nabarmendu egin zuten kolektibo honek zeuzkan eragozpenak inkomunikazioaren burdin barrak hautsi eta gizartearen aurrean nork bere ahoz edo eskuz bere autokritika plazaratzeko, indarkeriarekin hausteko arrazoiak eta bideak adieraziz eta bake eta adiskidetze egoera berriarekiko konpromisoa azalduz. Liburu honek burdin barra horiek puskatu nahi ditu eta herriari erakutsi Langraizen azken aurreko geltokia izan zuten protagonisten aurpegia.