En 1985, Garbiñe Garate, la madre del desaparecido Mikel Zabalza, se dirigió al cuartel de la Guardia Civil ubicado en el barrio donostiarra de Intxaurrondo preguntando por su hijo. La respuesta del agente que le atendió fue sintomática de la dejadez en la investigación: “Vaya a preguntar en objetos perdidos”. Como el de Zabalza, son varios los casos que jalonan la historia reciente de nuestro país. Son las que el derecho internacional ha denominado desapariciones forzadas, que en el contexto vasco se enmarcan, sobre todo, en la guerra sucia contra el independentismo vasco. En varios estos casos, como los de Pertur, Naparra o Popo Larre, los cuerpos sin vida siguen sin aparecer, en otros tardaron varios días e incluso meses en hacerlo. Este trabajo combina la narración en primera persona, pues Iñaki Egaña ha tocó activar protocolos detectivescos para una investigación histórica. con la tercera persona de una rigurosa investigación, que reconstruye, hasta donde podemos saber hoy, tanto los hechos anteriores a la desaparición de varios ciudadanos y ciudadanas vascas durante las últimas décadas, sus semblantes y biografías y, en la mayoría de los casos, la lucha de sus familiares, amigas y amigos en la búsqueda del cuerpo y de la verdad de su desaparición. Todos ellos tienen en común la desaparición por causas políticas

Alexandre Jacobek ezohiko bizitza izan zuen. Bere lagun taldearekin, kazetariek “Gaueko langileak” izendatu zutena, hankaz gora jarri zuen Frantzia, hamaika desjabetze eginda. Ohar umoretsuak uzten zizkieten aberatsei, eta argi utzi ez zela beren poltsikoak betetzeko, gizarte ustela eraitsi eta beharra zutenen artean banatzeko baizik. Artean mutikoa zela, mundua korritu zuen ontzi-mutil eta marinel lanetan. Ikasbide izan zuen ikusitakoa, eta sinesmen anarkistak sortu zitzaizkion. Injustizia eta hipokrisia jasangaitzak bihurtu zitzaizkion, eta horiei aurre egiteak kartzelara eta ezin lan egitera eraman zuten. Orduan ekin zien desjabetze antolatuei. Epaiketa entzutetsu baten ondotik, non bai epaileaz eta bai epaimahaikideez trufatu baitzen, uharte bakartu batean bortxazko lanetara kondenatu zuten bizitza osorako. Haren ibilbidea ezagututa, ordea, nekez pentsatuko dugu hola bukatuko zituela bere egunak; urte eta bizimodu gogorren ondoren, itzultzeko modua ere aurkitu zuen. Zintzoa eta zuzena, argia eta eskuzabala, sutsua eta sentibera, Alexandre Jacobek lilura sortu izan du, lehen bezala orain, ustez Arsène Lupin pertsonaia inspiratzeraino. Gizon kementsu baten historia epikoa da hau, munduan oihartzun egiten jarraitzen duena.

Muga en euskera significa frontera, límite, fin. Helmuga es llegada, meta y objetivo. En Iparralde, muga es también tiempo, momento. La muga son los límites y las metas que afloran y condicionan vitalmente a un militante vasco, cuando, en este momento, tras 34 años deportado en una remota isla africana, por fin inicia una nueva etapa. Dar pasos hacia casa tras más de media vida a miles de kilómetros no es un camino fácil ni corto. Es, más bien, un viaje comprometido, pensado y deseado durante tres décadas pero para el que no sabes si estás preparado. Un caminho longe en el que los dos Estados que te han mantenido alejado de Euskal Herria siguen acechándote. Es dejar atrás amigos sin un adiós. Es abrir una puerta, junto a tu compañera, y encontrar al otro lado un mar de dudas, que te asaltarán hasta el último momento, hasta llegar a ver las nieves en la familiar raya de los Pirineos. La muga es el relato vibrante y humano de una odisea que han afrontado, hasta hoy, decenas de vascos y vascas.

En este segundo tomo de Adiós, Pamplona, el historiador Joseba Asiron nos vuelve a hacer viajar en el tiempo, repasando visualmente la historia reciente de la vieja Iruñea. Con la experiencia que le da haber sido alcalde de la ciudad durante cuatro años y a través de las imágenes que captaron los primeros fotógrafos, nos acerca a calles y plazas deslucidas ya por la acción municipal, a barrios que crecieron meteóricamente en los que hace no mucho nuestros abuelos seguían cosechando a mano, o desconocidos e íntimos rincones que, aún hoy, se siguen resistiendo al implacable paso del tiempo y de la hormigonera. Un admirable trabajo de memoria que parte de la comparativa de dichas imágenes, desde una mirada en la que no falta la melancolía que sugiere el título -inspirado en una antigua canción sanferminera-, pero donde también hay buenas dosis de crítica… y, sobre todo, de cariño.

Bidasoaren bi aldeetara, hezkuntza, gurea, egundaino ez zaigu emana etorri. Bi estaturen interesen zerbitzura eraikitako sistemen gainetik, herri honen behar eta nahiei erantzunez egin dugun eta egiten gabiltzan prozesua da euskal hezkuntza. Hori dela eta, euskal hezkuntzagintzaz hitz egiten da liburu honetan; bizirauteko behar gorrian sortu, bulkada komunitarioan hazi eta gaur egunean mehatxu eta erronka berriei aurrez aurre begiratu beharko diena. Euskal hezkuntza sistema publiko-komunitario euskaldun, feminista, demokratiko eta aske baten korapiloa dekolonitateetan askatzea dagokigu, kanpo, barne zein gure baitakoetan. Askatzea diogu... edo moztea!

Mendebaldean, jatea ekintza aski arrunta da, ohikoaren zentzuan, bai eta beharrezkoa ere; hain zuzen horregatik du dimentsio sozial eta politiko ikaragarria. Esperientziatik eta konbentzimendutik idatzitako saiakera didaktiko honetan, elikadura estrategikotzat aurkeztuko zaigu, nazio baten ekonomia, osasuna, kultura eta izaera uztartzen dituen esparrua delakoan. Egun nagusi diren nekazaritza intentsiboa eta agroindustria hizpide hartu eta, alternatiba gisara, zirkuitu laburraren, ekonomia zirkularraren eta saltoki kolaboratiboen alde egiten du. Egunez egun bestelako gizarte eredu bat eraikitzeko bidean lanabes izan nahian, liburuxka honek Euskal Herrian martxan diren proiektuak ezagutzera eman eta plangintza-manifestu adostu baten beharra agertzen du, bai eta botere eraldatzaileen arteko sinergiak proposatu ere. Elikadura baita, akaso, multinazionalen morrontzetatik askatzeko eta euskaldun jendea eta herria saretzeko alor oinarrizkoena.

Frantziako estatutik maiz heltzen zaizkigu herri mugimenduen oihartzunak: greba eta blokatze luzeak; antolakundeek gidatzen ez dituzten protesta sozialak, feministak eta arrazakeriaren kontrakoak; kale borroka aldirietan eta hirietan; klimaren inguruko mobilizazioak; eta, berrikitan, ZAD edo babestu beharreko guneak. 1789ko eta 1848ko iraultzak iturburu dituen erresuman, Estatuak mespretxuz, errekuperazio saiakeraz eta oroz gainetik bortizkeria militar eta judizialez erantzun izan die protestariei. Kale itsutik ateratzeko, matxinoek hainbat egin molde eta perspektiba atondu dituzte, eztabaida sutsuen bidez eta dinamiketara batzen ari den belaunaldi berriaren bultzadarekin. Saiakera didaktiko honek gertakari eta bilakaera horien kontaketa egin gogo du, molde kronologikoan eta garaian garaiko lekukotasunekin, Pariseko Komunatik 68ko Maiatzera, deskolonizazio gerletatik Emmanuel Macronen agintaldiak eragin jazarpenetara. Ondare eta esperientzia horien guztien ezagutza gure jarduna elikatzeko baliagarri izanen delakoan.

Hiru hartz folklore-istorio anonimoa da. Robert Southey poeta britainiarrak egin zuen ezagun, 1837an. Ordutik moldaketak eta egokitzapenak ugariak izan dira mundu osoan. Ipuin tradizionalean oinarrituta eta intimitatearen ideia nagusi horretatik urrundu gabe, Txo! bildumaren Hiru hartzhonek narratzailearen eta irakurlearen arteko lotura bat eraikitzen du, haurra hartzekin identifikatuta sentitu, eta, horren bidez, atxikimendu bat sor dadin. Album honek, jokabideen eta afektibotasunaren garapenean eragiteaz eta sentiberatasun literario eta artistikoa estimulatzeaz gain, tresna ezin aproposagoa da kontzeptu matematikoak transmititzeko, tamainari dagozkion nozioak ulertarazteko (handia, ertaina eta txikia) edo animalien eta haien ingurunearen arteko loturak egiteko. Horregatik guztiagatik, Hiru hartz liburuak inplikazio aktiboa eskatzen du, irakurleak beraren usteak liburukoekin kontrastatu beharko baititu, eta, horrela, bere buruaz eta inguruko munduaz duen jakintzan sakonduko baitu.

Bost lagun xelebre dira bost akastunak: lehena zuloz beterik dago; bigarrena, bitan tolesturik, gutun bat bezala bidaltzeko prest; hirugarrena, belaxka bera, logaleturik beti. Laugarrena buruz behera dabil, eta aurpegira begiratzeko hankaz gora jarri behar. Eta bosgarrenaz zer esan, okerra da goitik behera: kalamidade hutsa. Elkarrekin bizi dira bost bitxikeria eder horiek: bistan denez, etxe kalamastra batean. Eta zer egiten dute? Egin, egiaz, ezertxo ere ez... Harik eta halako batean, naturaz gaindiko zigor bat bezala, haien artera norbait ailegatzen den arte: Bikaina. Beatrice Alemagnaren liburu zoragarri bat, inperfekzioari eta ergelkeriari buruzkoa, akatsez beterik ere bizitza bikain bizitzeko.

Febrero de 2016. El agente de la Policía foral Abel Marín se reincorpora al cuerpo tras ocho años de excedencia. En este tiempo, su compañera Susana Anaut ha promocionado hasta el puesto de subcomisaria y es uno de los mandos de confianza de la nueva consejera del Interior. En cuanto Susana tiene noticia de la reincorporación del ahora agente Marín, no dudará en librarlo de investigar las cuentas de Osasuna y de seguir el recorrido de las apuestas deportivas de sus directivos, para asignarle un caso que lleva 12 años sin resolver: la aparición de un esqueleto humano enterrado bajo una plancha metálica. Una investigación que llevará a ambos por unos derroteros en los que el vacío trágico de un desaparecido sin identificar se mezclará con los pasos del Frente Polisario en las arenas del desierto del Sahara y con la provocación del legado artístico y político de Jorge Oteiza en Navarra.